Zakarpacie można uważać za tradycyjny pod względem uprawy winorośli i winiarstwa region, położony nad rzekami, będącymi bezpośrednio lub pośrednio dopływami Dunaju oraz region, którego powstanie i rozwój spowodowane były bliskością północnych granic Cesarstwa Rzymskiego. W północnych prowincjach cesarstwa winogrona sadzone były przez rzymskich legionistów zgodnie z rozkazem cesarza Probusta, który rządził w latach 276-282
Istnieją jednak dowody na to, że środkowoazjatyckie winogrona stołowe przywiezione zostały przez pierwsze koczownicze plemiona węgierskie, które na początku X w. dotarły ze wschodu do Niziny Naddunajskiej. W XI-XII w. ze względu na sprzyjające warunki klimatyczne i glebowe obszaru nizinnego oraz stoki górskie od strony północnej, na całym obszarze Niziny Środkowodunajskiej szybko zaczęła się rozwijać uprawa winorośli.
Od tego czasu uprawa winorośli na Zakarpaciu miała zarówno okresy swojego rozkwitu, jak i upadku: zniszczenia winnic przez hordy Batu-chana w pierwszej połowie XIII wieku; rozwój winiarstwa w pierwszej połowie XIII w. i w XV w., gdy większość winnic należała do klasztorów, produkujących nawet wino na stoły królewskie (w 1351 r. czeski król Karol IV sprowadził z Francji winorośle znane jako „burgundzkie”, takie jak Pinot, Sauvignon, Chardonnay, Merlot i Cabernet, które wkrótce stały się powszechnie znane); uprawa coraz to nowych odmian winorośli w XVI-XVII ww., gdy Zakarpacie było częścią Imperium Osmańskiego, a także rozwój eksportu wina do Rosji, Polski i Prus; upadek winiarstwa, który się zaczął od połowy XVIII wieku na skutek polityki dyskredytującej prowadzonej przez Marię Teresę, która ograniczyła eksport win, a także na skutek nieudanego panowania hrabiego Schönborna-Buchheima.
Pod koniec XIX w. w regionie zaczęto odnawiać obsadzone kiedyś winogronami obszary poprzez sadzenie sprowadzanych z Ameryki szczepionych sadzonek i odmian „Isabelli”. Na początku I wojny światowej powierzchnia winnic sięgnęła już 3 tys. ha. W latach 1919-1938, gdy Zakarpacie wchodziło w skład Czechosłowacji, powierzchnia winnic wynosiła 4,5 tys. ha.
W czasie pierwszej wojny światowej i okupacji rumuńskiej wszystkie dębowe beczki wraz z przechowywanym w nich winem zostały całkowicie zniszczone. Później Departament Rolnictwa Czechosłowacji przejął na własność piwnice winne należące do Schönborn-Buchheimów i w latach 20. XX w. odbudował je. Po II wojnie światowej powierzchnia upraw winorośli na Zakarpaciu wynosiła 4,2 tys. ha. Przed epoką radziecką lokalni producenci win wozili swoje wyroby do miejscowości Tokaj (jest to region winiarski w północno-wschodnich Węgrzech, gdzie tradycyjnie produkuje się wino z białych odmian winogron) i sprzedawali je jako dobrze znane wina tokajskie.
W latach 1947-1948 w związku z utworzeniem kołchozów na Zakarpaciu skonfiskowane zostały grunty orne, sady i winnice, które stanowiły własność prywatną. Wkrótce stało się jasne, że do przeprowadzenia licznych zabiegów pielęgnacyjnych w winnicach spółdzielnie rolnicze nie mają wykwalifikowanych pracowników, w związku z czym po pewnym czasie właścicielom winnic pozwolono dzierżawić winnice i opiekować się nimi.
Negatywny wpływ na rozwój winiarstwa miała kampania antyalkoholowa (prowadzona w latach 1985-1987): powierzchnie upraw winorośli na terenie Zakarpacia uległy zmniejszeniu o prawie 10 000 ha. Według przeprowadzonego przez ekspertów spisu ponad 70% powierzchni upraw zajmowały hybrydowe odmiany winogron Isabella, które wcześniej uważane były za winogrona-chwasty.
W 2016 r. Rada Najwyższa Ukrainy cofnęła zezwolenie na handel hurtowy dla winiarzy, produkujących wino z upraw własnych. Ten krok władzy ustawodawczej umożliwił wejście na rynek dużej liczbie nowych producentów, którzy ze względu na niewielkie (relatywnie) wielkości produkcji wina nie mogli uiścić niezbędne opłaty i starać się o zezwolenie na sprzedaż hurtową wina z własnych winnic. W 2018 r. Gabinet Ministrów Ukrainy wydał rozporządzenie o uproszczeniu procedury uzyskania zezwolenia przez małych winiarzy, co znacznie ułatwiło działalność małych producentów wina i pozwoliło im wyjść z cienia.
Według oficjalnych danych Państwowej Służby Statystycznej Ukrainy łączna powierzchnia upraw winorośli w 2019 roku wyniosła 41,5 tys. ha, produkcja natomiast wyniosła 3646,1 tys. kwintali.
Według koncepcji Terroir (terytorium winiarskich regionów) Zakarpacie podzielone jest na cztery historyczne regiony winiarskie, które z kolei składają się z 13 mikrostref. Każda z nich ma charakterystyczne odmiany winorośli:
- Terroir Użański – to obszar Podgórza Zakarpackiego oraz trzy podregiony winiarskie: Głębokie – Dereniwka, Użhorod – Pereczyn oraz Serednie – Irszawa (jedno z najcieplejszych i najbardziej słonecznych miejsc na Zakarpaciu). Te tereny i miejscowości wyróżnia łagodny i ciepły klimat z dużą sumą aktywnych temperatur (2700°С-3000°С), długim okresem bezmroźnym (170-175 dni) oraz stosunkowo wysokim poziomem wilgotności (900-1200 mm).
Wśród technicznych odmian winorośli przeważają odmiany białe, jednak w każdym regionie dominuje pewny szczep lub grupa szczepów – Traminer, Furmint, Irsai Olivér, Cserszegi fűszeres, Riesling Italico, Muscat Ottonel, Chasselas, Traminer Różowy, Chardonnay, Bianca, Hárslevelű, Leányka, Yellow Muscat (Sárgamuskotály), Bakator, Sauvignon Blanc.
Wśród odmian winorośli na wina czerwone przeważają: Pinot Noir, Alibernet, Saperavi, Kadarka, Blaufränkisch, Zweigelt, Cabernet Sauvignon, Isabella, Merlot.
Odmiany winorośli na wina stołowe prezentowane są przez Królową Winnic, Kardynał, Przemienienie oraz Perły Sabot. - Terroir Południowo-Berezki tworzą trzy podregiony winiarskie: Berehy – Kigyós – Berehowo – Mużijewo, Bene – Kwasowo oraz Kosyno – Batiowo. Są to przeważnie tereny nizinne z wysokim poziomem wód gruntowych, klimat – od ciepłego zachodnioeuropejskiego do umiarkowanego kontynentalnego – wilgotny i ciepły. Na niektórych odcinkach widać wyraźne zasolenie gleby.
Wśród technicznych odmian winorośli przeważają odmiany białe, jednak w każdym regionie dominuje pewny szczep lub grupa szczepów.
Odmiany białe: Kéknyelű, Chardonnay, Zenit, Müller-Thurgau, Ezerjó, Furmint, Hárslevelű, Leányka, Irsai Olivér, Cserszegi Fűszeres, Riesling Italico, Muscat Ottonel, Lunel Muscat, Yellow Muscat (Sárgamuskotály), Chassela.
Odmiany winorośli na wina czerwone: Merlot, Alibernet, Saperavi, Kadarka, Blaufränkisch, Pinot Noir, Zweigelt, Cabernet Sauvignon.
Grupę odmian winorośli na wina stołowe prezentują Perły Sabot, Królowa Winnic, Kardynał i Przemienienie. - Terroir Ugosca tworzą trzy podregiony: Wynohradiw – Korolewo, Szałanki i Diukla – Aklihegy. Na tych terenach dominują gleby darniowe, klimat jest umiarkowany kontynentalny.
Wśród technicznych odmian winorośli przeważają odmiany białe, jednak w każdym regionie dominuje pewny szczep lub grupa szczepów.
Odmiany białe: Traminer, Traminer Różowy, Ezerjó, Furmint, Hárslevelű, Leányka, Irsai Olivér, Cserszegi Fűszeres, Riesling Italico, Muscat Ottonel, Lunel Muscat, Yellow Muscat (Sárgamuskotály), Chasselas. Odmiany winorośli na wina czerwone: Kadarka, Blaufränkisch, Pinot Noir, Zweigelt, Cabernet Sauvignon, Nero, Dornfelder, Syrah.
Grupę odmian winorośli na wina stołowe prezentują Perły Sabot, Królowa Winnic, Kardynał i Przemienienie - Terroir Północno-Berezki obejmuje cztery podregiony: Irszawa – Biłky – Łukowo, Bobowyca – Kropywnyczi, Mukaczewo – Ławki – Łałowo – Kuczawa – Kalnyk oraz Zawydowo – Dorobratowo – Zahattia – Midianyca.
Klimat danego regionu jest przejściowy: od umiarkowanego ciepłego zachodnioeuropejskiego do wschodnioeuropejskiego kontynentalnego. Znaczną część powierzchni stanowią pasma górskie. Pod względem poziomu wilgotności większość gleb jest wilgotna.
Wśród technicznych odmian winorośli przeważają odmiany białe, jednak w każdym regionie dominuje pewny szczep lub grupa szczepów.
Odmiany białe: Sauvignon Blanc, Chardonnay, Leányka, Irsai Olivér, Yellow Muscat (Sárgamuskotály), Muscat Blanc, Riesling Italico, Sauvignon Blanc, Traminer, Chassela, Noah, Müller-Thurgau, Cserszegi Fűszeres.
Odmiany winorośli na wina czerwone: Cabernet Sauvignon, Cabernet Franc, Isabella, Kadarka, Delaware, Saperavi, Merlot, Nero, Alibernet, Blaufränkisch, Zweigelt, Othello.
Odmiany winorośli na wina stołowe są słabo reprezentowane.
Kultura hodowli winorośli i produkcji wina na Zakarpaciu jest wyjątkowa, ponieważ w wyniku perypetii historycznych na tych terenach - połączyła w sobie tradycje węgierskie, włoskie i austriackie. Właśnie ten miks kulturowy pozwolił na uzyskanie tak ciekawego i barwnego produktu, którym jest zakarpackie wino.
